Met deze tool kan je
jouw eigen rol als docent evalueren, door uit te gaan van coachend lesgeven. Durf je jezelf kwetsbaar op te stellen en een ‘neutraal’ standpunt in te nemen? Concrete voorbeelden en verwijzingen naar literatuur helpen je verder op weg!
Op sociale media wordt met enige regelmaat de vraag gesteld of we in het onderwijs “gewoon, goed, neutraal onderwijs” kunnen geven. Hierbij wordt het traditionele economische onderwijs gezien als neutraal. Maar is waardenvrij onderwijs een belangrijke kwaliteit van goed economisch onderwijs? En is het oude economisch onderwijs daadwerkelijk neutraal onderwijs?
Als we lesgeven, nemen we automatisch een bepaald perspectief in. Dat brengt een bepaalde verantwoordelijkheid met zich mee, omdat de docent een machtspositie heeft, hij (of zij) staat (letterlijk) voor de klas. Je zou kunnen zeggen dat er met regeneratief onderwijs niet meer sprake is van neutraal onderwijs. Immers, daaronder ligt een bepaalde opvatting over welke waarden belangrijk zijn (naast economische ook sociale en ecologische). Dat is niet echt anders in traditioneel economisch onderwijs, waarin we claimen dat winst maken het belangrijkste doel is van een onderneming (Van der Pluijm, 2022). Een alternatief is om studenten de speelruimte te bieden om zelf te kijken waar ze zouden moeten staan. Maar dat vraagt ten eerste om de ruimte om dit te ontdekken (zie de tool ik, de economie en professionele context) en ten tweede om een veilige omgeving om dat te kunnen ontdekken (zie de tool veiligheid in de groep).
Durf kwetsbaar te zijn
Het vraagt ook wat van de docent. Veel van ons zijn voor de klas gaan staan om onze ervaring en kennis over te dragen. Dat brengt een bepaald beeld mee van wat een goede docent is. Is het iemand die goed kan oreren? Of iemand die mooie verhalen kan vertellen? Als we gaan werken met complexe situaties rijst de vraag of deze belangrijke capaciteiten nog wel volstaan. Het kan zijn dat we studenten op een andere manier moeten ondersteunen.
Zo laat onderstaand citaat zien hoe de kwetsbaarheid van de docent studenten de ruimte geeft om zelf ook te durven blijven zoeken:
“Ik had in het begin moeite met hoorcolleges. De stof was heel erg nieuw. Normaal was er bij mijn opleiding gewoon een Powerpoint en wat daar staat, is wat daar staat en dus wat we moeten weten. Ik houd best wel van discussiëren, maar ik durfde dat niet met de docent te doen. Nu konden we dat wel doen.”
“Waarom kon je dat wel bij Marcel en Remko?”
“Vooral Remko stelt zich heel erg kwetsbaar op en dat zorgt ervoor dat we voelden dat we mochten zeggen wat we ervan vonden. Als ik het ergens niet mee eens was, dan kon ik dat gewoon zeggen en dan hadden we daar een gesprek over. Beiden vroegen mij ook wat ik van de stof vond na de les. Ik heb dat ook aangekaart bij de OM. Het onderwijs is heel toegankelijk voor studenten en helemaal niet zo hoogdrempelig als ik dacht. Dat was wel een keerpunt.”
Student 2 over het verschil in kwetsbaarheid: “Als ik bij mijn opleiding een presentatie moest geven, dan wist ik van te voren al dat ik veel kritiek zou krijgen over wat ik allemaal niet heb gedaan. Jullie vragen vanuit een soort nieuwsgierigheid, zoiets als ‘goh, wat vind je hier precies van’. Daardoor voelde ik me veel zelfverzekerder en durfde ik ook mijn mening te geven.”
Diezelfde kwetsbaarheid is een van de kwaliteiten die gevraagd wordt van docenten die willen werken aan transformatief leren.
Transformative learning framework
Het Transformative learning core competences framework (Hosting Transformation, 2020) is een ontwerpend onderzoekstraject in het kader van het Erasmus+ programma “Building Capacity for Transformative Learning”. Een van de uitkomsten van dit onderzoek is een beschrijving van competenties van docenten die deze nieuwe vorm van leren willen faciliteren. Belangrijke punten die hierin beschreven worden, zijn:
- de noodzaak tot zelf willen blijven leren,
- het accepteren dat de visie van een student anders kan zijn dan die die ik zelf heb,
- het werken in omstandigheden met onzekere uitkomst. Hierbij wordt een balans gezocht tussen studenten zelf laten zoeken en tot op een bepaald niveau laten falen en tegelijkertijd hen steun bieden waardoor het falen niet pijnlijk wordt.
Hieronder is een samenvatting te vinden die komt uit het document “A Transformative Edge: Core Educator Competences“, waarin een uitgebreidere beschrijving terug te vinden is.
Door je als docent kwetsbaar op te stellen, en daarin ook toegeeft dat je niet alle antwoorden hebt, schep je een klimaat waarin fouten maken toegestaan is. Daarmee biedt je de ruimte aan studenten om een zoektocht te starten naar wie ze willen zijn als economisch professional. Studenten kunnen moeite hebben met die onzekerheid. Door te focussen op houvast in het proces, zoals een methode waarin er sprake is van continue evaluatie, reflectie en bijsturing, kan je de student in zijn kracht zetten. Hiermee voelt de student de zekerheid en durf om stappen te zetten, omdat er goede begeleiding is in dat onbekende proces.
